İbrahim Paşa, Kanuni Sultan Süleyman’a sunduğu raporda, Beylerbeyliği'nin Bayburt’tan Erzurum’a taşınmasını önerdi. Bu önerisinin gerekçelerini sıralarken, Erzurum’un serhad (sınır) konumunun askeri hazırlık gerektirdiğini, Bayburt'un bu açıdan uzak kaldığını vurguladı. Ayrıca, Erzurum’un coğrafi yapısının askerî ve idari merkez olmaya elverişli olduğunu belirtti. Paşa, Beylerbeyinin bölgeden uzak olmasının güvenlik ve halkın refahı açısından sorunlar oluşturduğunu ifade etti. Bu sebeple, beylerbeyliği merkezinin Erzurum’a taşınmasının devlet menfaatine olacağını dile getirdi. İbrahim Paşa, Erzurum’un doğuya açılan kapı konumunu güçlendirilmesinin Osmanlı hâkimiyetini kalıcı kılacağını da vurguladı.
Kanuni’nin Onayı: Yeni Bir Dönem Başladı
İbrahim Paşa’nın raporu, Kanuni Sultan Süleyman tarafından incelendi ve kısa süre içinde onaylandı. Böylece 1540’lı yıllarda Erzurum Beylerbeyliği, resmen Bayburt’tan Erzurum’a taşınmış oldu. Bu karar, sadece idari bir düzenleme değil, aynı zamanda Osmanlı Devleti’nin doğu siyasetinde yeni bir dönemin başlangıcını temsil etti. Kanuni Sultan Süleyman’ın bu kararıyla Erzurum, yeniden imar edildi; kaleler güçlendirildi ve çevre sancaklar Erzurum merkezine bağlandı. Tarihçiler, bu gelişmenin ardından Erzurum’un Osmanlı için askerî, idari ve stratejik bir üs haline geldiğini, doğu seferlerinin sevk ve idaresinde merkezi bir rol oynadığını ifade ediyor. Bu yönüyle Kanuni Sultan Süleyman, yalnızca bir imparator değil, aynı zamanda Erzurum’un banisi olarak anılmaya başlandı.
Özdemir: "Bu Belge Erzurum’un Tarihini Yeniden Yazdırıyor"
Arşiv çalışmasını sürdüren Türkiye Dil ve Edebiyat Derneği Erzurum Şubesi Yönetim Kurulu Üyesi Taner Özdemir, elde edilen belgenin Erzurum tarihi açısından son derece değerli olduğunu belirtti. Özdemir, yaptığı açıklamada, "Bu belge, Erzurum’un Osmanlı yönetimindeki yükseliş sürecini belgeleyen en eski kayıtlardan biridir. İbrahim Paşa’nın ileri görüşlülüğü ile Kanuni Sultan Süleyman’ın vizyonu birleşerek Erzurum’un geleceğini tamamen değiştirmiştir. Artık Erzurum, yalnızca bir sancak değil, imparatorluğun doğu kapısı olmuştur." şeklinde konuştu.
Erzurum, Osmanlı’nın Doğu Karargâhı Oldu
Özdemir, bu belgenin Erzurum’un tarihî ve kültürel kimliğini anlamada yeni bir dönemin kapılarını araladığını vurguladı. Bu kararın ardından Erzurum, Osmanlı Devleti’nin doğu politikalarının en güçlü merkezlerinden biri haline geldi. İran seferlerinin planlanması, Kafkasya hattındaki diplomatik ilişkiler ve doğu ticaret yollarının güvenliği Erzurum merkezli olarak yürütüldü. Şehir, hem askerî hem idari yapısıyla yüzyıllar boyunca Osmanlı mirasının en önemli parçalarından biri oldu. Beylerbeyliği döneminden kalan birçok yapının günümüzde hâlâ Erzurum’un tarihî dokusunda bu büyük değişimin izlerini taşıdığı görülmektedir.
Erzurum’un Tarihine Işık Tutan Arşiv Belgesi
Devlet Arşivleri’nde yer alan bu belge, Erzurum’un Osmanlı tarihindeki yerini ve önemini anlamak açısından büyük bir değer taşımaktadır. Tarihçiler, bu bulgunun Erzurum’un kuruluş süreci ve Osmanlı’nın doğu stratejisi açısından yeni değerlendirmelere zemin hazırlayacağını belirtiyor.
Kaynak: Mersin Haber + IHA